Kurtarılmayı bekleyen çeşmeler

İstanbul, tarihi kayıtlarda ‘Dünyada en çok çeşmesi olan şehir’ olarak geçiyor. Osmanlı’dan kalan çeşmelerin çoğu tarihi yarımada, Kasımpaşa, Üsküdar, Balat ve Beyoğlu’nda bulunuyor. Ama bu tarihi çeşmeler günümüzde asfalt ve kaldırıma gömülmüş durumda. Asfalt yol ve kaldırım kurbanı olan çeşmelerin en yoğun olduğu bölge Balat, Fener ve Fatih çevresi. Vatan Caddesi ile Çapa arasındaki bölgede Bezmialem Valide Sultan Çeşmesi, asfalt ve kaldırım kurbanı olan başlıca tarihi eserlerden biri. Fatih Draman’da ‘Taş Mektep’ olarak bilinen eserin restorasyonu sonrası ortaya çıkan manzara ise trajediyi anlatıyor. Draman Caddesi’ndeki binanın yan cephesinde bulunan, 1702 yılından kalma Ali Şah Çeşmesi restorasyon sonrası neredeyse kitabesinin altına kadar gömülürken, üç kitabeden ikisinin yok olduğu dikkatlerden kaçmıyor.

Susuz bırakıldılar

Balat, Fener ve çevresinde karşılaştığımız manzara daha da çarpıcı. Fener’de Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan Ali Yazıcı Camii’ne bitişik tarihi çeşmenin yarısı, yıllardır Abdülezelpaşa Caddesi’nden geçen asfalt yolun altında bulunuyor.

Edirnekapı ile Rami arasında bulunan, kaldırım ve asfalt kurbanı Öküzcü Mehmet Paşa Çeşmesi’nin ise kurnası tahrip edilmiş, yalağı çöplüğe dönmüş. Fatih’teki Horhor Çeşmesi, Edirnekapı Sulukule Caddesi’nde kale duvarına bitişik olan Su Nazırı Elhac Ahmet Galip Paşa Çeşmesi, Mihrişah Valide Sultan Çeşmesi ile Cudidil Valide Sultan Çeşmesi kurtarılmayı bekliyor. Cudidil Çeşmesi’nde ayna taşı bulunmazken, musluk kısmı kırılmış, teknesi betonla doldurulmuş.

Prof. Eyüpgiller: Özel teknikle yükseltilmeli

Prof. Dr. Kemal Kutgün Eyüpgiller (İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı): “Asfalt ve kaldırımları eski kotlarına döndürmek pek mümkün değil. Yol veya kaldırımı aşağı çektiğinizde, yakın dönem yapıları 50 santim, 1 metre yukarıda kalacak ve bu daha kötü manzaralar ortaya çıkaracak. Tek seçenek, çeşme gibi küçük yapıları, özel tekniklerle yükseltmek. Özel vinç sistemleri ve uzmanlar eşliğinde, asfalt altında kalan çeşmeleri bir metre kadar kaldırmak mümkün olabilir. Kentsel ölçekte planlama yapılmalı.”

Kaptan-ı Derya Sadrazam Halil Paşa Çeşmesi