Kramplar neden olur?

Dr. Hasan İnsel

Genellikle sabaha karşı şiddetli bir acıyla bizi uykudan uyandıran kramplar çoğumuzun yabancısı değildir. Bu krampların çoğu ciddi problemlere dayanmaz, günlük yorgunluk veya benzeri sebeplerden kaynaklanır. Bazı krampların arkasında ise çeşitli hastalıklara dayanan sebepler olabilir. Bu nedenle tekrarlaması veya uzun sürmesi halinde doktorunuzla görüşmenizde yarar vardır. Böyle durumlarda altta yatan hastalığın tedavisi kramplardan kurtulmada yardımcı olur. Nöroloji uzmanımız Dr. Dilara Nuzumlalı’dan krampların nedenleri ve tedavisi ile ilgili bilgi vermesini rica ettim. Dr. Dilara’nın sizin için anlattıkları.

İSTEM DIŞI KASILMA
Kramplar, çok yaygın oldukları halde haklarında az şey bildiğimiz durumlardır. İnsanların yüzde 95’i yaşamlarında en az bir kez kramp geçirmiştir. Kramp, bir kas ya da kasın içindeki bir kas grubunun istem dışı olarak kasılmasıdır. Kramp sırasında tutulan kasta, gözle görülebilen ya da dokunmakla hissedilen bir sertlik oluşur. Çok ağrılıdır, yapılmakta olan aktivitenin kesilmesine neden olur ve kramp sırasında tutulan kas kullanılamaz. Birkaç saniyeden 15 dakikaya kadar, nadiren daha uzun sürer.
İstirahat ya da aktivite sırasında görülebilir. İstirahat krampları daha yaygın olup sıklıkla gece, uyku sırasında görüldüğünden ‘gece krampları’ diye de adlandırılır. Genellikle baldır ve ayak kasları tutulur. Çok ağrılıdır ve uykudan uyandırır. Gecede birkaç kez tekrarlayabilir. Gerçek nedenini bilmiyoruz, ancak bu kramplar yatarken kasın kısalmasına neden olan bazı hareketlerin yapılmasıyla tetiklenir. Bazı hastalar, soğuk ve yoğun günlük aktivitenin krampları tetiklediğini belirtir.

KESİN NEDENİ BİLİNMİYOR
Krampların kesin nedeni bulunamıyor, aşağıdakiler öncelikle akla gelenler.
* Terleme ya da solunum yoluyla aşırı sıvı ve elektrolit kaybına neden olan yoğun egzersizler, bazen kramp nedeni olabilir.
* Benzer şekilde idrar söktürücü ilaç kullanımı da, eğer kaybedilen sıvı ve elektrolitler besin yoluyla yerine konulamazsa, krampa neden olabilir.
* Kalsiyum ve magnezyum düşüklüğü, sinir uçları ve kas liflerinin uyarılabilirliğini artırdığından kramp nedenidir.
* İdrar söktürücü kullanımı, aşırı kusma ve ishal, hemodiyaliz, beslenme bozukluğu elektrolitlerin serum düzeylerini düşürür.
* D vitamini yetmezliği, kalsiyum emilimini bozacağından kramp nedeni olarak kabul edilir.
* Mekanizması bilinmemekle birlikte B1, B5 ve B6 vitamin yetmezliği de kramplara neden olur.
* Diyabet, dolaşım bozukluğu ve alkol kullanımı da nedenler arasında sayılabilir.

KASIN GERİLMESİYLE ÇOĞU HAFİFLER
Kasın gerilmesiyle, krampların çoğu geçer. Baldır krampında ayağa kalkıp iki elle duvarı ittirirken kramplı bacağın yarım adım geri atılması, rahatlatır. Bu sırada topuklar yerle temasta olmalıdır.
Diğer bir rahatlama manevrası, yatakta bacak gergin durumdayken, ayağın bilekten bedene doğru çekilmesidir.
Kasa yapılan hafif masaj ve sıcak uygulama gevşemeye yardımcı olur. Krampa neden olan faktör sıvı ve elektrolit kaybı ise öncelikle bunların yerine konması gerekir. İlaç tedavisine gerek duyulmaz, çünkü kas ilaç emilene kadar kramp geçer.

ÖNLEMEK MÜMKÜN
Önlemek için krampa neden olduğu bilinen fiziksel aktivite öncesinde ısınma hareketleri ve kas germe egzersizleri önerilir. Öncesinde, egzersiz yaparken ve sonrasında yeterli sıvı alınması ve egzersiz bir saatten uzun sürerse terle kaybedildiği düşünülen (sodyum, potasyum gibi) elektrolitlerin de yerine konması gereklidir. Özellikle sıcak havada aşırı yorgunluğa neden olan fiziksel aktiviteden kaçınılmalıdır. Gece krampları, altta yatan bir neden yoksa, yatmadan önce yapılan düzenli germe egzersizleriyle önlenebilir. Özellikle baldır krampları soğukla tetiklendiğinden, uyku sırasında bacakların sıcak tutulması krampları önlemeye yeterli olabilir. Uyku sırasında dizlerin altına bir yastık konulması da çoğu zaman yararlı bir önlemdir.