İş sağlığında yeni dönem

TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmeye başlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Yasa Tasarısı’na Soma maden faciası ve Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun açıkladığı teşvik paketiyle ilgili “son dakika” düzenlemeleri eklendi. Önceki gün yapılan görüşmede tasarıdan kamudaki üst düzey bürokratların görevden alınmaları ya da görev sürelerinin sona ermesi halinde oluşturulacak müşavirlik kadrosuna atanmaları düzenlemesi metinden çıkarıldı. Kabul edilen maddelerden öne çıkanlar şöyle:
- İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları işverene yazılı olarak bildirecek. Bildirim kapsamına, “meslek hastalıklarına neden olan ortamlar” da alınacak. Bildirim yapmadığı tespit edilirse, belgesi 3 ay tekrarında ise 6 ay süreyle askıya alınacak. Bildirimden dolayı iş sözleşmesine son verilirse tazminat alacak. Kötü niyetle gerçek dışı bildirimde bulunan kişinin belgesi ise 6 ay süreyle askıya alınacak.
Geçim indirimi
- Asgari geçim indirimi, yüzde 5 olan üçüncü çocuk için yüzde 10’a çıkarılacak, sonrakiler için yüzde 5 olarak uygulanacak.
- Kamulaştırma nedeniyle idarece ödenmiş olan, ancak kesinleşen yargı kararları gereği geri ödenmesi gereken kamulaştırma bedelinin tahsilinde faizden vazgeçilecek.
- Haklarında yasaklama kararı verilen tüzel kişilerin şahıs şirketi olması halinde, şirket ortaklarının tamamı hakkında; sermaye şirketi olması halinde ise sermayesinin yarısından fazlasına sahip olan gerçek veya tüzel kişi ortaklar hakkında yasaklama kararı verilecek.
- Özel sektörde 6 ay süreyle İşbaşı Eğitim Programı’nda (İEP) çalışacak kursiyerlere İŞKUR tarafından net asgari ücret ödenecek. İşverenin kursiyerler için yaptığı harcamalar vergi matrahından düşürülebilecek. İEP sonrası kursiyerler aynı işkolunda işe alınırsa imalat sektöründe 42 ay, diğer sektörlerde ise 30 ay boyunca SGK işveren primi İŞKUR tarafından ödenecek. Düzenlemeyle yeni istihdam yaratanlara yönelik olarak sigorta primi yönünden teşvik sağlanacak.
- Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen işbaşı eğitim programlarından faydalananlara işverence ödenen tutarlar gider kabul edilecek.
- Ortalama sigortalı sayısının yanlış hesaplanması sebebiyle sigorta primi desteğinden yersiz yararlandığı tespit edilen işverenlerin teşvikleri iptal edilerek, geriye dönük prim borcu çıkarılacak. Ancak bu teşvikten yersiz yararlanılan prim tutarlarına gecikme cezası ile gecikme zammı uygulanmayacak.
- Emekli aylığı alıp başka işte çalışanlardan, bir iş kuranlardan veya yanlarından işçi istihdam edenlerden kesilen sosyal güvenlik destek primi oranı yüzde 15’den yüzde 10’a düşürülecek.
- Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamındaki bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli için kurulmuş bulunan sandıkların iştirakçileri ile aylık veya gelir bağlanmış olanlar ile bunların hak sahiplerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na devir tarihini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkili olacak.
Evlilik ve baba izni
- İşçiye evlenmesi, evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü halinde 3 gün, eşi doğum yaptığınnda 5 gün ücretli izin verilecek. İşçiler, en az yüzde 70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde 10 güne kadar ücretli izin alabilecek.
- Emekli Sandığı Kanununa göre 8 Eylül 1999 itibarıyla 50 ve daha yukarı yaşlarda bulunanlar yaş haddi nedeniyle istekleri üzerine veya resen emekliye ayrıldıklarında fiili hizmet sürelerinin 10 yılı doldurmuş olması şartıyla emekli aylığına hak kazanacak.

Soma’ya özel düzenleme

TBMM Genel Kurulu’nda görüşülen İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu görüşmelerine son dakikada Soma maden faciası ile ilgili madde eklendi. Hem iktidar hem de mühalefet partilerinin desteklediği düzenlemeye göre;
- Maden faciasının ardından Soma A.Ş.’ye ait kapanmış olan maden ocağında işten çıkarılan 2 bin 831 işçinin kıdem tazminatları ve diğer tazminat alacaklarını edinmelerine ilişkin düzenleme yapıldı. Buna göre; TMSF tarafından satışı gerçekleştirilen mal varlıklarından öncelikli olarak işçilerin kıdem tazminatları ödenecek. Eynez Maden Ocağı işçilerine 31 milyon 267 bin lira, Atabacasında çalışan işçilere de 9 milyon 817 bin lira olmak üzere toplam 41 milyon 84 bin liralık kıdem tazminatı ödenmesi gündeme gelecek.
- Soma’da 13 Mayıs 2014 tarihinde meydana gelen maden kazasıyla Ermenek’te 28 Ekim 2014 tarihinde meydana gelen su baskını tarihleri arasındaki diğer maden kazalarında hayatını kaybeden sigortalı ve hak sahiplerine aynı imkânlar sağlanacak.

Ermenek’te mağdura yardım

- Ermenek’te meydana gelen maden kazasında, sigortalı olanlar ile kazada hayatını kaybedenlerin hak sahiplerine, 6 ay süreyle brüt asgari ücretin iki katı tutarında İşsizlik Sigortası Fonu’ndan ödeme yapılacak. Bu ödemelerde vergi kesintisi yapılmayacak. Aynı mevkide faaliyette bulunan ve bu kanunun yayımı tarihinden önce İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında “işin durdurulması” kararı gereği kapalı olan maden iş yerlerinde çalışan ve sigortalıların ödenmeyen net ücretleri, iş yerlerinin kapalı olduğu dönemle sınırlı olmak ve 3 ayı geçmemek üzere fondan aylık olarak ödenecek.

Emekliye 100 TL

Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun açıkladığı emekliye zam müjdesi, AK Parti’nin verdiği önergenin kabulüyle iş güvenliği paketine girdi. Buna göre Temmuz’daki TÜFE oranında yapılacak zamla birlikte aylığı bin TL ve altında kalanlara 100 TL seyyanen zam verilecek. Aylığı bin TL ile bin 100 TL arasında olanlar ise, tutar bin 100 TL’yi geçmeyecek şekilde aradaki farkı zam olarak alacak.

Sandık devrini Bakanlar Kurulu belirliyor

Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamındaki bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli için kurulmuş bulunan sandıkların iştirakçileri ile aylık veya gelir bağlanmış olanlar ile bunların hak sahiplerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na devir tarihini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkili olacak.

Maden işçilerinin çalışma saatleri

- İhaleli işlerde, iş sağlığı ve güvenliğine dair yükümlülükler ihale öncesinde belirlenecek.
- İşveren, işçinin yürütmekte olduğu işle ilgili iş sağlığı ve güvenliği önlemleri konusunda işçiyi bilgilendirecek.
- Çalışma süresinden sayılan haller dahil, yer altında çalışan maden işçilerinin günlük çalışma süresi en çok 7,5 saat, haftalık çalışma süresi ise en çok 37.5 saat olacak. Sanayiden sayılmayan işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7.5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilecek.

Madenlere 1 yıl içinde yaşam odası

- Madenlerde 1 yıl içinde yaşam odası kurulacak. Ancak hangi madenlerde yaşam odası kurulacağı ve teknik özellikleri, ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak yönetmelikle belirlenecek. Buna göre yaşam odaları sadece metal sektöründeki madenlerde oluşturulacak. Kömür madenlerinde yaşam odasının yüksek sıcaklık nedeniyle işçilerin kavrulup kül olacağı gerekçesiyle uluslararası uygulamalar da izlenerek daha sonra gündeme getirilebilecek.

İşçi ölen madene ihale yasağı

- Çalışanların işle ilgili güvenlik kurallarına uymaması nedeniyle ayrı ayrı 3 defa yazılı olarak uyarılması halinde, işveren iş sözleşmesini feshedemeyecek.
- İşyerinde durdurulan işlerde izinsiz çalışma yaptıran işveren veya işveren vekillerine 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası verilecek. İş yerlerinde işin durdurulması kararı, kolluk kuvvetleri marifetiyle uygulanacak.
- Ölümlü iş kazası meydana gelen maden işyerlerinde, kusuru yargı kararıyla tespit edilen işveren, kusuru oranında 2 yıla kadar kamu ihalelerinden yasaklanacak.

Ceylanpınar tapu sorunu çözüldü

- Şanlıurfa’nın Ceylanpınar ilçesindeki tapu mağduriyetinden kaynaklanan sorunlar çözülecek. Ceylanpınarlılar yıllardır yaşadıkları, evlerinin olduğu arazinin, arsanın tapusuna kavuşacak. Doğrudan vatandaşlara kullandığı araziler verilecek, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nün koordinasyonuyla ifrazlar yapılacak, bu ifrazlar çerçevesinde oluşan parseller vatandaşa mal müdürlüğünün tespit edeceği bedel üzerinden satılacak. 1984’teki imar affından kaynaklanan haklarını alabilmek için o zaman 2 bin lira ödeyip tapu tahsis belgesi sahibi olan ya da tapu tahsis belgesi verilmeyenler başka hiçbir bedel ödemeden tapularını alacak. Eğer vatandaşlar 400 metrekarenin üzerinde arsayı kullanıyor ise 400 metrekarenin üzerinde kalan kısım için de yine bedel ödemek suretiyle bu fazla olan kısmı da alabilecek.

Çocuk oyuncu düzenlemesi

- 15 yaşını doldurmamış çocuklar çalıştırılamayacak. Ancak 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış çocuklar beden, zihin, sosyal ve ahlaki gelişimlerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilecek. 14 yaşının altındakiler bu yine aşnı işlerde izin almak şartıyla çalıştırılabilecek. Sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışan çocuklar günde 5 ve haftada 30 saatten fazla çalıştırılamayacak. Bu süre, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için günde 8 ve haftada 40 saate kadar artırılabilecek. Okula devam eden çocukların süreleri, en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat olacak.

Takip sistemi 2016’da başlayacak

- İş sağlığı ve güvenliği eğitimi vermeyen işverene, her aykırılık için çalışan başına 500 lira, işin durdurulması nedeniyle işsiz kalanlara ödeme yapmayan işverene ihlale uğrayan her çalışan için aykırılığın devam ettiği her ay için 1000 lira, çalışanlarına standartlara uygun koruyucu donanım temin etmeyen işverenlere çalışan başına 500 lira para cezası verilecek.
- Para cezaları çalışan sayısı ile iş yerinin tehlike sınıfına göre yüzde 100’e kadar artırılacak.
- Madenlerde bulunulan yer ve giriş çıkış takip sistemini kurma yükümlülüğü 2016 yılının başında yürürlüğe girecek.
- Üretim zorlamasının işi durdurma sebebi sayılması, sadece kamudan alınan ihale işlerinde değil, artık özel işler de dahil tüm işlerde geçerli olacak.