Organ bağışında aile onayı alınmalı mı?

ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul - Türkiye’de gönüllü olarak organlarını bağışlayan kişinin beyin ölümü halinde aile onayı olmadan organlarının alınamaması nedeniyle birçok bağışın geçersiz kaldığına dikkat çeken uzmanlar, aile onayı şartıyla ilgili düzenleme yapılması gerektiğini söylüyor.

Türkiye’de, organ bağışı yapılabilmesi için 18 yaşını doldurmuş olmak, bu dileğin, iki tanık önünde, sözlü olarak yapılması ve bunun bir hekim tarafından tasdik edilmesi gerekiyor. Bu işlemlerden sonra bağışçı olan kişinin bağışçı olduğuna dair bilgi, Sağlık Bakanlığı Organ ve Doku Bağışı Bilgi Sistemi’ne yansıyor. Ancak kişinin özgür iradesiyle vermiş olduğu bu karar, kişi öldükten sonra hükmünü kaybedebiliyor. Kişi organlarını bağışlamış olsa bile, ailesinden biri istemediği takdirde organları alınmıyor.

Bu durumun bireyin özgür iradesinin ve vasiyetinin ihlali anlamına geldiğini belirten Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kalp Nakli Sorumlu Hekimi Prof. Dr. Kaan Kırali, aile onayı nedeniyle biçok kişinin ikinci hayat şansını kaybettiğini söylüyor: “Kişinin beyin ölümü gerçekleşip de, organ verme noktasına geldiğinde kişinin ailesi, olumsuz bir karar verebiliyor ve istemiyor. Bu gibi durumlarda, aile söz hakkı tanınmamalı. Çünkü; birey hayattayken bilinçli olarak vasiyette bulunmuş oluyor. Nasıl ki, kişinin yazdığı vasiyetname hukuken her yerde geçerliyse, organ bağışını da öyle görmek lazım. Bununla ilgili bir hüküm kanunlara konabilir.”

‘İstemiyorum dedi’

Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu Şehir Hastanesi Organ ve Doku Nakli Koordinatörü Aynur Gör de, organlarını gönüllü olarak bağışlayacak kişilerin, iki tanık önünde, sözlü olarak organ bağışında bulunduğunu belirterek, “Kişi organlarını bağışlamış olsa bile, ailelerinin reddettiği durumlarla karşı karşıya kaldığımız oluyor. Organ bağışı konusunda zaten bilinçli bir toplum yok ve organ bağış az. Gönüllü bir bağışçı hayatını kaybettiğinde eşi organlarının bağışlanmasını istemedi. Oysa ki kadın ölmeden önce organlarını bağışlamıştı ve organ bağış kartı da vardı.

Hayatını kaybeden kadının eşi, ‘Bana hiç bahsetmedi ve eşimin parçalanmasını istemiyorum’ dedi. Çoğu aile de, herhangi bir açıklama yapmadan sadece ‘İstemiyorum’ diyerek işin içinden çıkıyor. 10 kişilik bir ailede 9’u ‘Evet’ diyor, bir kişi ‘Hayır’ diyor ve organ bağışı yapılmıyor. Düzenleme yapılmalı ve aile onayına gerek duyulmadan organlar alınmalı” dedi.

Hukukçu Dr. Başar Yaltı da konuyla ilgili şunları aktardı: “Eğer kişi organ bağışını vasiyet etmişse veya iki kişinin şahitliğinde, ‘Dokularımı bağışladım’ dediyse o organlar alınabilir. Buna başka birin engel olması mümkün değildir. Kişi vasiyetinde bu durumu bildirdiği taktirde  vasiyetine hiç kimse dokunamaz ve vasiyetname aynen yerine getirilmelidir. İki kişinin huzurunda dokularının bağışladığını ispat edilir ve ortada bir belge de varsa, aile buna yine engel olmaz. Organ ve doku alınması, saklanması ve nakli halinde kanun var. Bu kanun, 1979 tarihinde yürürlüğe girmiş halen yürüklükte. Kanun çok açık. Yazılı bir vasiyetname olmalı ya da iki ki huzurunda imzalanmış bir belge bunlar olduğu taktirde organlar alınabilir. Vasiyetnamenin içeriğine kimse dokunmaz sadece itiraz edebilir.”

‘Eğer soracaklarsa neden bağışladım’

İzmir’de yaşayan 34 yaşındaki Deniz Özkaya, organlarını bağışladığını ve organ bağış kartının bulunduğunu söylüyor. Özkaya “Kendi özgür irademle gidip organ bağışçısı oldum. Ben öldükten sonra, organlarımın yeni bedende hayat bulması çok önemli. Benim almış olduğum bu karara ailem zaten sonsuz saygı duyacaktır ancak benim kendi irademle almış olduğum bu kararın ikinci bir kişi sorulmasını doğru bulmuyorum. Sorulacaksa, neden organlarımı bağışladım. Türkiye’de zaten bağış sıkıntısı var, sorulmaması gerekiyor, hatta bana kalırsa, gönüllü olsun ya da olmasın beyin ölümü gerçekleşen herkesin organları bağışlanmalı” dedi.

Nasıl bağışçı olunur

Gönüllülük esasına dayalı olan organ bağışında, bağışçı olmak isteyenler, sağlık müdürlüklerine, devlet ve özel hastanelerin organ bağışı koordinatörlerine ya da sağlık ocaklarına başvurup bağışçı olabiliyorlar. Bu noktalarda organ bağışı formu doldurulduktan sonra bağışçıya organ bağış kartı verilir.