Ayasofya mektubuna yanıt yok

İstanbul’da çökme riski olduğu gerekçesiyle 1939’da yıkılarak üzeri toprakla örtülen Ayasofya Medresesi’nin tarihi temelleri 2008’de yapılan kazılar sırasında ortaya çıktı. Ardından yeniden yapılması gündeme gelen medrese projesi, Koruma Kurulu tarafından onaylandıktan sonra ihale edildi. Ancak projeye “Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Milli Komitesi” (ICOMOS) tarafından karşı çıkılınca inşaat aşamasında gecikme yaşandı. Kültürel Miras Etki Değerlendirme Raporu’nun (KMED) çıkartılmasından sonra inşaat çalışmalarının başladığı projenin durdurulması için ICOMOS Türkiye yönetimi tarafından UNESCO’ya mektup yazılarak projenin derhal durdurulması talep edildi.

ICOMOS Türkiye Komitesi, tarafından daha önce yapılan açıklamada söz konusu medrese projesine, karşı çıkılma nedenleri şöyle sıralanmıştı:

“Ayasofya’nın mimarlık tarihinin belki en önemli birkaç yapısından biri olduğu düşünülecek olursa, onun hemen yanı başına, bitişiğine yeni bir sahte eski eser inşa etmenin vahameti anlaşılacaktır. ‘Üstün Evrensel Değeri’ olumsuz etkileyeceğine inandığımız yeniden yapım projesinin uygulanmasında ısrar edilmesinin, İstanbul’un Dünya Miras Alanları için ciddi bir risk yaratacağı kanısında olduğumuzu bildiririz.

Ayasofya Müzesi, 1985’te İstanbul’un tarihi alanları kapsamında Dünya Mirası Listesi’ne girmiş, bu vesileyle Türkiye Cumhuriyeti tarafından Dünya Miras Sözleşmesi ve ilgili uluslararası belge ve kurallara uygun şekilde korunması ve değerlendirilmesi taahhüt edilmiştir.” 

‘Tahribat yaratacak’

Medrese projesinin ICOMOS tarafından, “gereksiz sahte eski eser inşa etmek” olarak yorumlandığını dile getiren restorasyon uzmanı ve mimarlık tarihçisi Prof. Dr. Zeynep Ahunbay,  şunları söyledi: “Etki değerlendirme raporunun üç kişi tarafından hazırlandığını biliyorum. Etki raporunda ihya edilmek istenen medresenin neden yok olduğu, önemli olup olmadığı belirtilmiyor. Tekrar ihtiyaç olduğu gerekçe gösterilerek bir takım görüşler ileri sürülmüş. Raporun içeriğini gördüm ancak kimler tarafından hazırlandığını bilmiyoruz.

Mimari açıdan 19’uncu yüzyıl mimarisini yansıtan bir eklentinin yeniden Ayasofya’ya bitişik olması çok mu önemli? ICOMOS yöneticileri, UNESCO Dünya Doğal ve Kültürel Miras Merkezi’ne medrese projesinin yanlışlığını anlatan ve yardım isteyen bir mektup yazmıştı. Ancak beklenmedik bir kararla proje için olumsuz görüş çıkmadı. Yani olumlu karar verilmiş oldu.”

Prof. Dr. Ahunbay, “Medreseyi, avlunun içinde, Ayasofya’ya bitişik olarak yeniden inşa etmek, tarihi eserin ahengini bozacağı gibi tahribat yaratacak. Kültürel açıdan Ayasofya’ya bitişik halde böyle bir rekonstrüksiyon yapılmamalıydı. Dünya Doğal ve Kültürel Miras Merkezi’nin kararı bizi şaşırttı” diye konuştu.

İdari birim olarak kullanılacak

Ayasofya’da yaptığımız son incelemede projenin kaba inşaatının neredeyse tamamlanmak üzere olduğunu, çalışmaların geçen yıla oranla daha hızlı ilerlediğine şahit olduk. Yetkililer ise medrese projesinin tamamlandığında idari birimler olarak kullanılacağı, muvakkithane (güneş saatleri) bu alanda sergileneceği ve depolarda zarar gören birçok obje ve eşyanın yine medrese bünyesine kaldırılacağını ifade ettiler.