Dünyanın göç eden tek boz ayıları Sarıkamış'ta keşfedildi

Kuzey Doğa Derneği Başkanı Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu liderliğinde yürütülen Doğu Anadolu'nun Yaban Hayatını Araştırma ve Koruma Projesi kapsamında, Kars'ın Sarıkamış ilçesinde bazı boz ayılara uydu vericisi takılarak yapılan araştırma, dünya literatüründe göç eden ilk boz ayı popülasyonunu ortaya çıkardı.

Proje kapsamında Şekercioğlu liderliğindeki Zürih, Kafkas, Zagreb ve Boğaziçi üniversitelerinden araştırmacılarca Sarıkamış'taki boz ayı popülasyonundan seçilen örnek ayılara takılan uydu vericilerle ayıların hareketliliği tespit için yapılan çalışmada, Sarıkamış'taki sarıçam ormanlarında yaşayan boz ayıların, kış öncesi yaklaşık 250 kilometre mesafe katederek Artvin Şavşat'a göç ettikleri ve kış uykusu için geri döndükleri tespit edildi.

Boz ayılarda dünya literatüründe ortaya çıkarılan göçü ortaya koyan araştırmanın bilimsel makalesi, İngiltere'de Journal of Zoology'de yayımlandı.

"DAHA ÖNCE RASTLAYAMADIK"

Şekercioğlu, Sarıkamış'ta gazetecilere yaptığı açıklamada, Doğu Anadolu’nun Yaban Hayatını Araştırma ve Koruma Projesi kapsamında uydu vericileriyle yaptıkları takip çalışmasının çok önemli sonuçlar ortaya koyduğunu ifade etti. Projede bugüne kadar düzinelerce boz ayıya uydu vericisi takılarak yapılan takiple dünyada bugüne kadar göç eden ilk boz ayı popülasyonunun ortaya çıkarıldığını dile getiren Şekercioğlu, şunları kaydetti:

"Uydu vericileriyle takip ettiğimiz boz ayıların sonbaharda Sarıkamış'tan Şavşat'a göç ettiklerini, Şavşat'ın verimli ormanlarında meyvelerle ve meşe palamutlarıyla beslenen ayıların yağ depolayıp Sarıkamış'a dönüp kış uykusuna yattıklarını tespit ettik. Bu, 250 kilometrelik bir gidiş dönüş göçü demek ve bir boz ayı için etkileyici bir rakam. Yapılan geniş çaplı araştırmalarda dünyada daha önce tespit edilmiş göç eden bir boz ayı popülasyonuna rastlayamadık. Yani bunlar dünyanın bilinen ilk göçmen boz ayıları. Bu da Sarıkamış'a, Kars'a, Türkiye'ye nasip oldu. Bu boz ayılar sonbahar başında Sarıkamış'tan Şavşat'ın, Karadeniz'in, Kaçkarların bereketli daha çok yağış alan ormanlarına gidiyor, burada orman altı bitki örtüsüyle özellikle meşe palamutlarıyla ve kuşburnu gibi meyvelerle beslenip, yağ depolayıp sonra Sarıkamış'a tekrar dönüp kış uykusuna yağlanmış bir şekilde yatıyorlar. Bu yağ depoları olmadan kış uykusundan sağ çıkamazlar. Bu göç 250 kilometreyi buluyor. Her sene birçok ayı bu göçü gerçekleştiriyor."

ARAŞTIRMANIN ORTAYA KOYDUKLARI

Şekercioğlu, araştırmanın, göç eden ilk ayı popülasyonunun yanı sıra doğal hayatın korunması açısından önemli sonuçları ortaya koyduğunu ifade etti. Bunlardan birinin Sarıkamış ormanının boz ayılar için yeterli besin potansiyeline sahip olmadığı ve bu nedenle göç etmek durumunda kaldıkları olduğuna işaret eden Şekercioğlu, şunları söyledi:

"Bu göçün bize gösterdiği Sarıkamış ormanı yeterli alana ve besin kaynaklarına sahip değil. 328 kilometrekarelik bir orman, fakat en çok dolaşan boz ayımız bir yılda bin 600 kilometrekareden fazla bir alan kullandı. Ortalama bir boz ayı birkaç yüz kilometrekarelik bir alan kullanıyor, fakat bu 328 kilometrekare ormanda 50'den fazla boz ayı bir arada yaşamak zorunda. Orman altı bitki örtüsü zayıf ve bölge halkı tarafından yemek, yakacak ve hayvanlar için birçok bitki toplanıyor. Büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar orman içinde otlayıp bu bitki örtüsünü daha da tahrip ediyor. Maalesef kaçak ağaç kesimi de var."

Şekercioğlu, bu durumun Orman ve Su İşleri Bakanlığına ilk kez 2008'de teklif ettikleri ve kabul gören Sarıkamış ormanını çevre doğal yaşam alanlarıyla bağlayacak "yaban hayatı koridoru" oluşturulması projenin doğruluğunu ortaya koyduğunu dile getirerek, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Türkiye'nin ilk yaban hayatı koridorunu bakanlık hayata geçiriyor. Bakanlığın üç birimi, Orman Genel Müdürlüğü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü ve Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü bir arada Türkiye'nin ilk yaban hayatı koridorunu hayata geçirerek, ayıların göç güzergahındaki Sarıkamış'tan Gürcistan sınırına uzanan 162 kilometre uzunluğunda bir alanı ağaçlandıracaklar. Bu da 28 bin 500 hektarlık yeni bir muhafaza ormanı ortaya çıkıyor demektir. Bu alan, Türkiye'nin milli parklarının yüzde 73'ünden daha büyük ve buraya milyonlarca ağaç dikilecek. Bu sayede Sarıkamış'tan Şavşat'a göç eden dünyanın bilinen ilk göçmen boz ayıları, hiç ormandan çıkmadan yıllık göçlerini Sarıkamış'tan Gürcistan sınırına kadar tamamlayıp Sarıkamış'a geri dönüp kış uykusuna yatabilecekler."

"DENGENİN BOZULMASI NEDENİYLE BAZI AYILAR GÖÇE KATILMIYOR"

Araştırmada ortaya çıkan bir sonucun da doğal davranışları bozucu unsurlar nedeniyle bazı ayıların göçe katılmadığının tespit edilmesi olduğunu belirten Şekercioğlu, "Araştırdığımız ayıların yarısından çoğunun bu göçü yapmadığını gördük. Bunun da sebebi Sarıkamış çöplüğü. Besinlerinin çoğunu buradan elde ediyorlar. O yüzden doğaları bozulmuş durumda. Bu ayılar pek uzağa gitmeden çöplükte yağ depolayıp kış uykusuna yatıyorlar." dedi.

Şekercioğlu, yaban hayatı koridorunun hayata geçirilmesinin bir an önce tamamlanmasının ve doğal hayatı etkileyen dış etkenlerin önlenmesinin önemine işaret ederek, "Türkiye'nin ilk yaban hayatı koridorunun bir an önce tamamlanması, Ardahan ve Artvin'de yapılan çalışmalarla birlikte Kars ve Erzurum'da da ağaçlandırmanın başlaması, Kuzeydoğu Anadolu'nun yaban hayatı için kritik önem taşıyor." dedi.