Evrenin sırlarını ‘Öklid’ çözecek

Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) 1 milyar euro değerindeki projesiyle Öklid teleskobu uzaya fırlatılacak. “Guardian”ın haberine göre, adını antik Yunan matematikçisi Öklid’den alan uzay sondası, evrenin neden yapıldığı hakkında fikir verecek görüntüler yakalayacak. Öklid misyonu, evrenin iki bileşeni olan karanlık enerjiyle karanlık maddeyi araştıracak. Karanlık enerji ismi, 1998’de evrenin genişlemesini hızlandıran gizemli bir güce verilmişti. Karanlık madde ise evrenin yüzde 80’ini kaplayan bir kütle ve galaksileri bir arada tutan kozmik bir yapıştırıcı.

2 ton ağırlığında

 1 Temmuz’da fırlatılması planlanan Öklid’in güneş sistemini geçerek Dünya’dan 150 milyon km uzaklıktaki “2. Lagrange Noktası” denilen konuma ulaşması bir ay sürecek. 2 tonluk uzay aracı, arkasındaki Güneş, Dünya ve Ay ile derin uzaya bakarak görüntü alacak. Bu görev, milyonlarca galaksi görüntüsünün alınmasını içeriyor. Gökbilimciler her ikisi de görünmez olan karanlık enerjiyle karanlık maddenin varlığını, sadece yıldızların ve galaksilerin etkilerini ölçerek tespit edebiliyorlar. Edinburgh Üniversitesi’nden astrofizikçi Prof. Andy Taylor, “Bu karanlık bileşenlerin doğası bir sır olarak kalırsa evreni anladığımızı söyleyemeyiz. Öklid bu yüzden çok önemli” dedi.

Kozmos nasıl genişledi?

Öklid teleskobuyla yapılacak dev çalışmayla, evrenin 10 milyar yılda nasıl genişlediğine dair bir tarih ortaya çıkarılacak. Bu da karanlık enerjiyle karanlık maddenin gerçek doğasını çözmeye yardımcı olacak bir kronolji yaratılmasını sağlayacak. Sussex Üniversitesi’nden astronom Stephen Wilkins, “Öklid, Hubble uzay teleskobunun çözme gücüne sahip ama aynı anda gece gökyüzünün üçte birini inceleyebilecek ve bize gökyüzünün inanılmaz derecede ayrıntılı bir haritasını verecek” dedi. 

Su çekildikçe eksen kaydı

Yeni bir araştırmaya göre, insanlar yer altından o kadar fazla su çekti ki, Dünya’nın dönüş ekseni sadece 20 yılda 80 cm doğuya kaydı. 1993 - 2010 arasındaki dönemde yer altından 2 trilyon ton su çekildi. İçme ve tarımsal sulama gibi amaçlarla kullanılan bu sular, çoğunlukla kullanıldıktan sonra denize deşarj ediliyor. Bu da devasa bir su kütlesinin insan müdahalesiyle yerinin değişmesi anlamına geliyor.

Rusya’dan vazgeçildi

İngiliz bilim insanlarının Öklid teleskobunun yapılmasında kilit rol oynadığı belirtildi. Öklid’in bir Rus Soyuz roketiyle fırlatılması planlanıyordu. Ancak Ukrayna’nın işgalinin ardından Avrupa Uzay Ajansı, Rus uzay ajansı Roscosmos ile iş birliğini sonlandırdı. Bu nedenle Öklid’in fırlatılmasında, Elon Musk’ın SpaceX şirketinden Falcon 9 roketinin kullanılması için anlaşma imzalandı.