Büyük koalisyonun anavatanı Almanya

Türkiye’de 7 Haziran seçimlerinin ardından dile getirilen senaryolar arasında CHP ve Ak Parti arasında ‘büyük koalisyon’ kurulması yer alıyor. Çok partili sistemde ‘büyük koalisyon’, karşıt ideolojiye sahip en büyük iki partinin koalisyon kurmasına deniyor. Bu tabir, farklı ideolojiye sahip olan iki dominant parti dışında barajı geçmeyi başaran daha küçük partilerin bulunduğu ülkelerde kullanılıyor.

Tarihte büyük koalisyonların kurulma sebepleri arasında savaş ya da kriz dönemleri yer alıyor. Örneğin, II. Dünya Savaşı sırasında İngiltere’de bir partinin tek başına iktidar olmaya yetecek sandalyesi bulunmasına rağmen İşçi Partisi ve Muhafazakâr Parti, ‘birlik duygusu’ adına koalisyon kurmuştu.

Büyük koalisyon kurulmasının bir diğer sebebi de, parlamentoya girmeyi başaran ufak partilerin sayısının çok fazla olması ve çok fazla bölünmeleriydi.

Bu durumda, ufak partilerle kurulacak koalisyonun istikrarsız olacağı düşüncesi ile iki büyük parti ortaklığa gidebiliyor.

Büyük koalisyon örnekleri arasında Almanya, Avusturya ve İsrail geliyor. En öne çıkan örnek olan Almanya’da, iki büyük rakip olan muhafazakar Hıristiyan Demokrat Birliği (CDU) ile Sosyal Demokrat Parti’nin (SPD) oluşturduğu koalisyon ‘büyük koalisyon’ olarak anılıyor. Bu tabir ilk kez 1919-1933 yılları arasında var olan Weimar Cumhuriyeti’nde kullanıldı. Alman federal meclisi Bundestag’ın 1949’da kurulmasından bu yana üç ‘büyük koalisyon’ kuruldu.

Merkel 2 kez kurdu

1966’da Hıristiyan Demokratlar ile koalisyon ortakları Hür Demokrat Parti (FDP), vergi artışı konusunda anlaşamayınca FDP koalisyondan çekilmişti. Bunun üzerine dönemin Şansölyesi Kurt Georg Kiesinger, SPD ile koalisyona gitti.

Diğer iki ‘büyük koalisyon’ ise şu anki Şansölye Angela Merkel tarafından kuruldu. 2005’teki federal seçimlerde ortaya çıkan sonuç, hiçbir geleneksel koalisyonun kurulmasına imkân vermiyordu. Solda yer alan SPD, Yeşiller ve Sol Parti’nin birleşimi ile koalisyon kurmak mümkündü. Ancak, Doğu Almanya yönetiminin devamı olarak görülen Sol Parti ile Almanya’da hiçbir parti geleneksel olarak koalisyon kurmayı tercih etmiyor. Bu nedenle SPD ve CDU koalisyon kurma konusunda anlaştı. Merkel, Şansölye seçilirken kabinedeki bakanlıklar iki parti arasında eşit şekilde paylaşıldı.

Merkel ikinci döneminde FDP ile koalisyon kurdu. Ancak, 2013’teki son seçimlerde, FDP yüzde 5’lik barajı geçemedi. Merkel koalisyon ortağını yitirirken, kamuoyunda ve piyasalarda büyük koalisyon beklentisi oluştu. Yine SPD-Yeşiller-Sol Parti hükümeti matematiksel olarak mümkünken SPD, CDU ile koalisyonu tercih etti. Merkel tekrar şansölye oldu; ancak Dışişleri ve Ekonomi bakanlığı gibi iki önemli koltuk SPD’ye verildi. Mevcut hükümet krizsiz şekilde göreve devam ediyor.