Bahşiş havada kaldı

Bir restoranda yemeğinizi yediniz, hesabı istediniz, üzerine bahşiş de bıraktınız... Peki o bahşişin artık çalışanın ücretine eklenip, kıdem tazminatı hesabına girmesi gerektiğini biliyor musunuz? Yargıtay’ın bu konudaki kararı pek çok tartışmayı da beraberinde getirdi. Yargıtay işçinin aldığı bahşişin de işçilik alacakları hesabında dikkate alınması gerektiği kararını aldı.

SGK da işverenin ‘kontrolünde olmayan’, yani garsona direkt verilen bahşişlerde, eksik bildirim tespiti yapabilecek. Yani işverenin kontrolünde olmayan bir ödeme, kendisine sorumluluk getirmiş oluyor.

İşveren bu ödemeleri tazminat hesabına dahil etmesi gerektiğini biliyor ama uygulamanın nasıl olacağı hakkında fikri yok. Ayrıca pek çok çalışan da gelişmelerden haberdar değil. Küçüklü büyüklü bir çok işletmeye giderek, bahşiş tartışmasını sorduk.

Puanlama yapılıyor

Bahşişe yasal bir statü kazandırılmasına rağmen hâlâ işletmeden işletmeye değişen bir durum söz konusu. Şu anda genellikle işletmelerde puanlama sistemi uygulanıyor.

Buna göre, bahşişin dağıtımında çalışanların yaptıkları işler esas alınıyor. Çalışanlar yaptıkları işlere göre puan alıyor ve toplanan bahşiş puana göre dağıtılıyor. Bu sayede müdür, şef garson, garson, komi ve istenirse mutfak çalışanlarına kadar bahşiş dağıtılıyor. Restoranlarda bu işlem günlük yapılabildiği gibi işletmenin büyüklüğüne göre haftalık ya da aylık dağıtım da olabiliyor.

‘Biz karışmayalım’

Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Başkanı Ramazan Bingöl, Yargıtay kararının ardından İstanbul Ticaret Odası’yla (İTO) birlikte bir çalışma başlattıklarını söyledi.

Bingöl, “İşletmede adil ve doğru olan, o lokantanın, restoranın bahşişe hiç karışmaması. Çalışanlar bunu sayar, puan sistemine göre dağıtır. Kişiye doğrudan verilen bahşişin kontrolünün işletmede olması ve bunun hesaba eklenmesi uygulamasının yeniden düzenlenmesi gerekiyor. İstanbul Ticaret Odası ile konuyla ilgili çalışma yapıyoruz. ortada bir karar var ve bunu bizler uyguluyoruz. Ancak ortadaki uygulamanın nasıl olacağıyla ilgili bir kargaşa var. Bizim isteğimiz bunların netleştirilmesi, ya da bu kararın tamamen kaldırılması yönünde” dedi.

‘Böylesi daha iyiydi’

Kararla birlikte işverenin kontrolünde olmayan bir ödemeden sorumluluğu oluştuğunu belirten işletmeler buna pek çok eleştiri getiriyor. Tabii bu durum lokantalarda çalışanlar için de kafa karışıklığı yaratmış.

İstanbul Şişli’de küçük bir lokantada çalışan şef garson Osman Keslerli, toplanan bahşişlerin her gün sadece salon içinde çalışanlara bölünerek dağıtıldığını söylerken, “Bunu duyduk ama uygulamaya başlanıp başlanmadığını bilmiyorum. Ayrıca bize kârı, zararı olur mu? Bence bu şekilde kalabilir, bize direkt verilen bahşiş zaten bizde kalıyor. Böylesi daha sağlıklı” yorumunu yapıyor.

‘Ben bu işe dahil miyim?’

Çalışanlara müşterinin direkt olarak verdiği bahşiş kişinin ücreti sayılabileceği için bu bahşişlerden SGK primi ve vergi kesintisi yapılması, çalışanın kıdem tazminatının da buna göre hesaplanması gerekebilir. Bunlar işverenin sorumluluğunda olmasına rağmen, çalışanlar uygulamada yetersiz kalınacağını düşünüyor.

Zincirlikuyu bölgesinde bir restoranda komi olarak çalışan Atakan Sunoğlu, uygulamadan haberdar olduğunu ancak komi olarak sisteme dahil olup olmadığını bilmediğini söylüyor.

‘Bahşiş çok azaldı’

Sunoğlu, “Mesela ortada toplanan bahşişler salonda bölüşülüyor, biz almıyoruz. Ben sadece bana direkt verilen bahşişi alıyorum. Hizmet sektörü deniliyor ama biz de dahil miyiz, onu bilmiyorum” diyor. Aynı restoranda garsonluk yapan Can Aydoğdu ise, şunları söylüyor:

“Kararı bize işletme müdürümüz söyledi. Hem ücrete, hem tazminata dahil edilmesi gerektiğini açıkladı. İşletmemiz daha büyük ve tanınmış olduğu için bizde uygulanıyor ama daha küçük yerlerde yapılacağını sanmıyorum. Sonuçta 3-5 çalışanlı lokantalar için bunun hesabını tutmak daha zor. Baktığınızda zaten önceki yıllara göre bahşişler o kadar azaldı ki, tartışılacak durumda da değil. Önceden maaşımız kadar ya da daha fazla bahşişimiz olurdu. Şimdi çok çok azaldığını söyleyebilirim.”