GAP’ta domates üretmek doğru bir iştir

Koç’un Tat’ı, GAP’ta domates ürettirecek. Üretilen domatesi salçaya dönüştürecek. Bu iş için kurulan Harranova Besi ve Tarım Ürünleri’nin yüzde 10’unu ABD’nin Kaliforniya bölgesinde üretilen domatesleri işleyen Morning Star satın aldı.
Olan biteni anlatabilmek ön bilgi vereyim:
- Koç’un Tat‘ı 1967’de kuruldu. Vehbi Koç’un özel ilgi gösterdiği bu şirket Türkiye’de salça sanayinin öncülerindendir. Salça sanayi kaliteli, bol ve ucuz domatese dayanır. Domates varsa, salça sanayi de vardır. Bu nedenle Tat kurulduktan sonra Kemalpaşa çevresindeki çiftçilere kaliteli domates üretimi öğretti. Tat, yılda 100 bin ton domates salçası, 26 bin ton doğranmış domates üretiyor. 
-  Türkiye’de yılda 9-10 milyon ton domates üretiliyor. Bunun yüzde 25-30’luk bölümü işleniyor. İşlenen domatesin yüzde 80’i salça oluyor. Yüzde 15’i parçalanarak kutulanıyor. Yüzde 5’i farklı şekillerde değerlendiriliyor. (Domates suyu, ketçap oluyor). 
-  Türkiye yaklaşık 500 bin tonluk kapasiteyle salça üretiminde ABD’den sonra 3’üncü, İtalya’dan sonra 2’nci büyük üretici. Yılda 150 bin ton dolayında salça ihraç ediyoruz. 

Ortaklık ihracatı kolaylaştıracak 
-  Koç’a ortak olan Morning Star’ı 1970 yılında Chris Rufer isminde bir kamyon şoförü kurdu. Kaliforniya’da domates üretim bölgesindeki fabrikalarında yılda 3 milyon ton domates işleniyor. Kaliforniya’da üretilen salçanın yüzde 25’ini Morning Star üretiyor. Yıllık cirosu 350 milyon dolar. Anlaşıldığı kadarıyla Morning Star’ın ortaklığının Tat’a yararı ihracata vereceği destek olacak. 
-  Koç grubunun GAP’ta salça üretmek amacıyla Tat şemsiyesi altında kurduğu Harranova Besi ve Hayvan Ürünleri şirketinin domates işleme tesisi yakında faaliyete geçecek. 
-  Domates üretim tesisinin işleyebilmesi için domatese ihtiyaç var. İşte bu nedenle Koç grubu GAP’ta domates üretimini teşvik edecek. Tat’ın domates salçalarının en büyük alıcısı Heinz isimli Amerikan ketçap firması. Verilen bilgiler doğru ise, GAP’ta ekilecek domatesin tohumunu Heinz gönderecek. Bu tohumları Tat Tohum işletmesi fide haline getirecek. Bu fideler üreticiye dağıtılacak. 
-  2008’de 180 bin ton domates üretimi hedef alınıyor. 5 yılda hedef 1 milyon ton domates üretimi. 100 bin hektar alan domates ekimi için değerlendirilecek. Buna bağlı olarak da GAP’taki yatırım hedefi 5 yılda 84 milyon dolar olarak hesaplanıyor. 

Domates GAP’ı kurtaracak 
-  GAP’ta domates tarımı yapmak ülke ekonomisi kadar GAP için de önem taşıyor. Domates tarımı “damla sulama” ile yapılıyor. Damla sulama demek her fidenin altına suyu hortumla dağıtmak demek. Bugüne kadar GAP’ta salma sulamayla (vahşi sulama) pamuk ve mısır tarımı yapıldı. Tarım konularında danıştığım Grow fide sahibi Dr. Hasan Ünal diyor ki, salma sulama nedeniyle GAP toprakları tuzlandı. Suyu bol bularak tarlalara salan üretici toprakları öldürdü. Yüzyıllar önce Mezopotamya’nın batışına da toprakların salma sulamadan tuzlanması sebep olmuştu.
Türkiye, iklimiyle, toprağıyla domates üretme potansiyeli büyük bir ülke. Domates salçası kadar tazesi de 12 ay talebi olan bir ürün. Domates fidesi ve üretme teknikleri konusunda son yıllarda olumlu gelişmeler var.
Tat’ın çalışmaları domates üreticilerine ve domates işleyen sanayi kurmak isteyenlere örnek olursa bundan ülke kazançlı çıkar.