TARiH KOKAN BiR MAHZEN

Atatürk Kitaplığı, İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü’ne bağlı. Kuruluşu 1928’de, Kurtuluş Savaşı’nın planlarının hazırlandığı Şişli’deki üç katlı ahşap binada başladı. Şimdi Atatürk Müzesi olarak kullanılan bu binada, ‘İnkılap Müze ve Kütüphanesi’ kurma fikrinin temelleri atıldı. Kısa zamanda pek çok eşya, kitap, gazete ve dergi toplandı. Zaman içinde Şişli’deki bina yetersiz geldi ve 1931’de Beyazıt Meydanı’ndaki II. Bayezid Külliyesi’nin medrese kısmına (bugünkü Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi’ne) taşındı.

Kuruluş çalışmaları devam eden kütüphaneye önemli bağışlar yapıldı. Sonunda 10 Temmuz 1939’da resmi bir törenle ‘Şehir ve İnkılap Vesikaları Müze ve Kütüphanesi’ adıyla hizmete açıldı. Müze kısmı 1945’te Saraçhanebaşı’ndaki Gazanfer Ağa Medresesi’ne taşındığında, kütüphanenin adı ‘İstanbul Belediye Kütüphanesi’ oldu. Zamanla genişledi, kitap koleksiyonu buraya da sığmaz hale geldi. Bu sıralarda Belediye Kitaplığı, cumhuriyetin 50’nci yılına armağan olarak temeli atılan Taksim’deki binaya taşındı. 3 Mart 1981’den beri de Belediye Kütüphanesi, ‘Atatürk Kitaplığı’ adıyla hizmet veriyor.
Sedat Hakkı Eldem’in eski Türk mimarisinden esinlenerek yaptığı binaya altıgen biçimler egemen. Beton perdeleri gibi binanın içi de altıgen formlarla düzenlenmiş. Okuyucu masaları bile altıgen. ‘Üst okuma’ biriminin yer aldığı çatı kısmındaki yedi aydınlatıcı fanus, ortamı ferahlatan işlevselliğe sahip.
Atatürk Kitaplığı okuyucu hizmetlerini, ‘üst okuma’, ‘süreli yayınlar’, ‘İstanbul Kitaplığı’ ve ‘nadir eserler’ bölümleriyle veriyor.

Üst okuma bölümü Burada güncel kitaplar yer alıyor. ‘Dewey onlu sınıflama’ya göre tasnif edilmiş kitaplar, aldıkları notasyon numarasıyla raflara yerleştirilmiş. Gelen araştırmacı, aynı konulu kitapları bir arada bulabiliyor ve aradığı konuyla alakalı diğer yayınları da kütüphane veri tabanından tespit edebiliyor. Aynı kattaki ‘ödünç verme’ bölümündeyse, kütüphaneye üye olan okuyuculara 15 günlüğüne kitap verilebiliyor.

Süreli yayınlar bölümüAtatürk Kitaplığı, 370 farklı gazeteye ait 9 binin üzerinde gazete cildi ve 3 bin 122 farklı dergiye ait 17 bini aşan dergi cildiyle ‘süreli yayınlar’ konusunda Türkiye’nin sayılı kütüphanelerinden biri. ‘Vakayı-ı Mısriye’, ‘Takvim-i Vekayi’, ‘Tercüman-ı Ahval’ ve ‘Ceride-i Havadis’, koleksiyondaki Osmanlı basınından sadece birkaçı. Söz konusu dergi ve gazetelerden bir kısmının tek nüsha, şapirograf baskı ve elyazması olduğu dikkate alındığında, kütüphanenin süreli yayınlar koleksiyonunun değeri bir kat daha artıyor. Enin-i Mazlum, Badiye ve Varlık bu tür eserlerden ilk akla gelenler.

Nadir eserler bölümü Bu bölümde elyazması ve Arapça, Farsça, Osmanlıca kitaplar, nadir yabancı dil kitapları, haritalar, kartpostallar, fotoğraflar, evraklar yer alıyor.
550 yıllık çok nadir ve tek nüsha el yazması eserler, dijital ortamlarda okuyucunun hizmetine sunuluyor. Son yıllardaki satın alma ve bağışlarla koleksiyon daha da zenginleşti, önemli yazmalar kütüphane arşivine katıldı. Pertevniyal Valide Sultan’ın vakıf defterleri, yakın tarihimize ışık tutacak Harb-i Umumi’de Irak Cephesi ve Kurtuluş Savaşı yıllarında komutanların tuttuğu notlar, bunlardan birkaçı. Yazma ve müzehhep Kur’an-ı Kerimler de göz zevkini doyuracak güzellikte.

ESKi iSTANBUL KARTPOSTALLARI Atatürk Kitaplığı, 12 bini aşkın kartpostal koleksiyonuyla, Türkiye’nin en büyük görsel arşivlerinden birine sahip. Max Fruckterman’dan Othmar’a, Abdullah Biraderler’den Sebah&Joaillier’e kadar birçok fotoğrafçının İstanbul kartpostalları koleksiyonda var. Kartpostallarla İstanbul’un 110 yıllık kentleşme olgusunu yıl yıl gözlemlemek mümkün. Eski İstanbul’u bünyesinde arşivleyen Atatürk Kitaplığı, kartpostal koleksiyonunu internet üzerinde de ziyarete açtı.

BiNLERCE HARiTA
Atatürk Kitaplığı harita arşivi, İstanbul’un en büyük eski harita arşivi sayılıyor. Koleksiyonunda İstanbul’un gravür tarzı çizilmiş ve 16’ncı yüzyıldan itibaren başlayan haritalarından, ilk üretilen bilimsel içerikli haritaya, şehir planlarından, yangın haritalarına kadar 10 bine yakın harita yer alıyor. Sultan Abdülaziz dönemi Beyoğlu’nun 1:200’lük ilk kadastral planları, 1913-1914 arasında üretilen 1:500’lük ‘Alman Mavileri’ diye şöhret bulmuş İstanbul planları, Huber’in Beyoğlu planları, İstanbul’un ilk sigorta haritalarını yapan Charles Edouard Goad ve daha sonraki yıllarda Jacques Pervititich haritaları, yangın haritalarıyla cumhuriyetin ilk yıllarında üretilen haritalar, bunlardan bir kısmı. Tüm bu haritalarla şehrin topografik gelişimini tespit etmek mümkün. Bu haritalar sayesinde cami, mescit, medrese, tekke ve şimdilerde eski eser statüsündeki birçok kayıp eser ortaya çıkartılıyor.
Yabancı dil nadir eser koleksiyonunu da bünyesinde bulunduran Atatürk Kitaplığı’nda İstanbul’u anlatan seyahatnameler, tarihi, coğrafi, demografik, folklorik bilgi veren binlerce kitap yer alıyor. Bu kitapların içeriğinde İstanbul’un tarihine ışık tutacak birçok bilginin yanında binlerce gravür, fotoğraf ve harita da bulabilirsiniz.

Atatürk Kitaplığı, Arap harfli Türkçe kitaplar yönünden de Türkiye’nin en zengin kütüphanelerinden biri. Müteferrika matbaasında basılan ilk kitaptan harf inkılabına kadarki süreçte yayınlanan Osmanlıca kitapların büyük çoğunluğu burada bulunuyor.

*Cumhuriyet döneminde kurulan ilk belediye kütüphanesi.
*El fotokopisini Türkiye’de kullanan ilk kütüphane.
*Nadir eserleri dijital ortama aktarmaya başlayan ilk kütüphane.
*FM 200 gazlı söndürme cihazını kullanan ilk kütüphane.
*Kartpostal arşivinin tamamını görsel olarak internet üzerinden okuyucularına açan ilk kütüphane.